Hilkatin sırrını bilmek istiyen Men aref raziyle ayni raz olur Mahlukta Halikı görmek istiyen Kendin görür gayre hiç bakmaz olur
Kimsenin yüzünden nakşı alınmaz İnsanın kalbine vakıf olunmaz Hiç kimsenin içi dışına uymaz Dışı türbe içi hem kovaz olur
Akıl yaşta değil baştadır başta Kişinin miktarı bilinir işte Herkes bir değildir yaradılışta İnsandan insana imtiyaz olur
Kimi türk kim esnaf kimi hocadır Kimi kırkta sabi kimi kocadır Kimi alçak gönüllüdür yücedir Kimi Nemrud gibi pek burnaz olur
Kimi zalim zulme dünyayı karır Kimisi adl ile alemi bürür Kimi Peygamber in yolunca yürür Kimi cahil kimi pek yobaz olur
Kiminin işidir daim kıyl ü kal Kimi dilsiz yürür olmuş ehl-i hal Kimi serçe-himmet kimisi kartal Kimi Bazullah tır kimi baz olur
Kimisi vahdetten sebakın alır Mey-i Enelhak la dolar boşalır Kimi bir taneye aldanır kalır Kimine dü cihan zevki az olur
Kimisine çayır çimen seccade Kimisi çimende nuş eder bade Kimi mihnet çeker kimi safada Kimi Mahmud olur kim Ayaz olur
Kimi Men aref den ders almış okur Şeyda bülbül gibi durmadan şakır Kimi kibr ü gurur hasırın dokur Tevazu gölünde kimi saz olur
Kimisi ışıktır kimisi naşi Kimisi geçinir sözde bektaşi Kimisi namazdan kaldırmaz başı Kimi taharetsiz beynamaz olur
Kimi din uğrunda can atar harbe Kimisi düşkündür ekl ile şürbe Kimisi ün salar şark ile garbe Kimi Köroğl dur kim Ayvaz olur
Kimi zerrak sofu kimi yol eri Kimi yol iz bilmez gezer serseri Kimi başta eser kavak yelleri Aldığı sattığı yel poyraz olur
Kiminin gönlünde bin aslan yatar Kıyl ükal-i dehri başından atar Kimi dünya için kan tere batar Kimisi yel kovar şaşkın kaz olur
Kimi dağ bel aşar menzile erer Kimisi düz yolda şaşırır gezer Kimi aşık maşuk kimi can üzer Kimi cana yakın dilnüvaz olur
Kimi cahil alıp kıldığın bilmez Kimisi amildir mescide girmez Bu bir sırrullahtır hiç akıl ermez Kimi nazlı kimi pür niyaz olur
Kimisi bezirgan kimisi esnaf Kimisi tire-dil kimi sine-saf Gönül beytullahtır gir eyle tavaf Gönül alanların gönlü şaz olur
Kimisi cömerttir kimisi hasis Kimi din imamı kimisi kıssis Kimisi ferişte kimisi iblis Kimi pest kimisi serfiraz olur
Kimi arif olur çalmadan oynar Kimi Amr Ayyar ı yan baştan atar Kimi bir al ile bin tilki tutar Kimi tilki gibi pek kurnaz olur
Hayattan kimi her nasibin alır Kimi bin mihnetle dolar boşalır Kimisi havaya uyar alçalır Kimisi say eder çok mümtaz olur
Mevla irşad etmez ise bir kulu Uyanmaz biçare sanki bir ölü Yorulduğu caba güttüğü yolu Hakikate varmaz hep mecaz olur
Kimisi gözünün önün göremez Kimisi görse de eli eremez Kimisi diz boyu suya giremez Kimi ummanlarda bir serbaz olur
Kimi karıncadır deve görünür Kimi aslan çakal postun bürünür Kimi kırlangıç tek yerde sürünür Kimi Cibril ile hempervaz olur
Kimisi aç yatar kimisi toktur Kimisinin derdi Garip ten çoktur Kiminin evinde hiç düzen yoktur Varır başkasına düzensaz olur
Kimi kanun çalar kimi tambura Kimisi bulgara kimisi cura Kimi kara-düzen kim düzen-kara Kimin elinde çöğür saz olur
Kimisi şöyledir kimisi böyle Ömrünü geçirir kimi heyheyle Kimisi elinde bir küçük neyle Kaşif-i esrar ü remz ü raz olur
Kiminin döl döşü olur bir güdü Kiminin yoğurt da çalınmaz südü Kimin Osman gibi meseldir udu Kimi udsuz arsız pek yırtlaz olur
İlm ü marifette kimisi üstaz Kim mektep kaçkını kallaş yaramaz Kimisi tüğmenli tavuk veş uflaz Kimi tuğsuz vezir kel horoz olur
Kimisi fil kimi fil yutan siçan Kimi yılan çıyan kimi merd aslan Kimi hacer şecer kimi irin kan İnsan dedikleri azdan az olur
Ervahı katıklı dehre az geli Yolunda yorulmaz daim hız gelir Anlamaza davul çalsan vız gelir Anlıyana sivrisinek saz olur
Adem oğlanın böylece kabul Eylemek gereksin sen dahi oğul Her türlü noksanı sende ara bul Kendi özün gören serfiraz olur
Herkesin bir hali bir şanı vardır Hal üşana göre iykanı vardır Kendi alemince devranı vardır Sinek peri nemle davlumbaz olur
Boşa devreylemez bu koca perkar Çizdiği emr ü nehy dairen madar Garip öksüz üşütmeğe yağar kar Kimine zemheri ılık yaz olur
Pazarda eşeğin kuyruğun kesme Kim uzun kim kısa der ise küsme Çalış kazan harcet mayayı esme Maya da mayasız tutulmaz olur
Kör ölürse badem gözlüydü derler Dilsiz ölse şirin sözlüydü derler Balık kaçsa kırk yük çözlüydü derler Serçe uçsa ya toy yahut kaz olur
Her kimin tedbiri takdire uya Cihan nimetinden yer doya doya Kutsuz ağustosta girerse suya Bıyığın don keser çat ayaz olur
Ayağı bağlı bir aslana mekes Vızvızla dedirtir en nihayet pes Bu meclis böyledir yorulma abes Bahtı yar olanlar sühansaz olur
Adetullah budur gökte ve yerde Derler fertten ferde fark var bin perde Mesnedin düşükse herhangi yerde Sözün ayet olsa itiraz olur
Hakkın intikamı uzar kısalır Sanma kim tamamet terk olur kalır Hakkını hak yine koluyla alır Kimi Nemrud kimi bir uyaz olur
Herkes bir hallidir halince yürü Diyemem kimseye aşın pek duru Kimin kimden vardır bir çekindiri Arada dolaşan hatır naz olur
Öz halinde yaşa insan isen sen Dil epsem baş esen demiştir bilen Adamın yanazın bilmek istersen Kısa köse olur yahut daz olur
Yılan küçücükken ez büyütme ha Büyütürsen olur başına bela Düşmana merhamet eyleme asla Merhametten doğan hep maraz olur
Görmek ister isen cihanda rahat Çalış durma kazan etme sefahet Damlayı damlayı göl olur elbet Derd ü bela bile az az olur
Merd isen borç etme esbabın kayır Borçlunu yakandan tatlılıkla ır Muhannet kapısı yılan ağzıdır Borçlu ölmez amma benzi saz olur
Borç denen bir yükü taşır mı bir er Gerçi yük altında er ölmez derler Borcuna kirpidir soysuz namertler Alımına amma bir şahbaz olur
Başa bir bun gelse kolayca gitmez Bunalan buz yuda söz kabul etmez Dert bela denilen ay yıl gözetmez Fasım mevsim bilmez kış ve yaz olur
Namını çıkarmak istersen eğer Oğlan kız yetiştir bırak bir eser Ad san bırakmağa çalış birader Bu kubbede kalan hoş avaz olur
İyi olan hiç kimseye kem demez İylik de varlıkla aç aman bilmez Hanedan ekmeğin konuksuz yemez İşi konuk ikram ve izaz olur
Akıl için mehenk derler söz yeter Söz de yetmez söz yanında iş ister Kimi hal ü şana uygun söz söyler Kimi halden bilmez pek yanaz olur
Hilkatin sırrını düşünme ince Bu lügaz akl ile hallomalmaz hoca Kimisi servendam kimisi cüce Kimi küt kötürüm tor topaz olur
Düşündüm bu hali ben önden sona Akl erdirdim dersem yalandır haşa Ahval-i alemden bahsetmek bana Düşmez düşse bile pek diraz olur
Kimi alalanır kimisi pesti Kimi su akarken doldurur testi Kiminin elinde sen gibi Mesti Para pul bulunmaz kırık saz olur |